Ahmet AKIN – Yeminli Mali Müşavir

     Kentler, siyasal, ekonomik, sosyal ve toplumsal gelişmenin itici güçleri durumundadır. Yakın bir geçmişe kadar, özellikle ekonomik gelişmenin çoğu kez izleyicisi durumunda kalmış olan yerel yönetimler, artık günümüzde yatırımları, girişimleri, katılımları, farklı bakış açıları ve yönlendirmeleri ile, yerel ekonomide giderek daha önemli bir rol üstlenmektedirler. Özellikle, bütçeleri ve çalıştırdıkları kişi sayısı bakımından kentin en büyük işvereni konumunda olan Büyükşehir Belediyelerinin bu gerçeği çok iyi kavramaları gerekiyor. Kanımca, Türkiye’deki birçok belediyenin şehircilik, ekonomik, sosyal ve kültürel yönden bir türlü beklenen atağı gerçekleştirememesi, yerel yöneticilerimizin bu gerçeği bir türlü yeteri kadar kavrayamamalarından kaynaklanıyor. Yönetim anlayışı ve yatırım tercihlerinde yapılan hatalar Kentlere pahalıya mal oluyor.

     Bu kısa değerlendirmeden sonra yazımızın başlığında belirtilen konuya dönecek olursak, kentsel hizmetlerin sunulmasında özel sektörün giderek daha ağırlıklı bir rol oynamaya başlaması, kentsel hizmetlerin sunumunda “özelleştirme” sürecinin diğer bir ifade ile “taşeronlaşma” sürecinin gittikçe daha fazla ağırlık kazandığını gösteriyor. Öncelikle şunu belirtmekte fayda var: Kamu hizmetlerinin üretilmesinde özel sektörden yararlanılması, bir yerel yönetim açısından, kentte yaşayanlara temel belediye hizmetlerini sunma sorumluluğundan kaçma anlamı taşımaz. Yeter ki, kamu yararı yok sayılmasın.

     Hizmet standartlarının belirlenmiş olması ve hizmetin üretilmesi aşamasında bu standartlara uyulmasını sağlayacak hükümlerin hizmet sözleşmelerinde yer alması kaydıyla, hizmetler özel sektöre ihale edilebilir. Bunun en önemli koşulu da, yerel yönetimlerin ihale sürecini yönlendirme ve denetlemeleri konusunda halkın çıkarlarını korumaları ve haksız kazanç sağlanmasına engel olmalarıdır. Türkiye’de yapılmayan budur. Sayıştay denetiminden kurtulabilmek için, belediyelerin de ortak olduğu şirketler kurulmakta ve belediyenin işleri bu şirketlere ihalesiz olarak verilmekte ve daha sonra yapılan işler özel hukukun kılıfına uydurulmaktadır. Rekabetin özendirilmesi yoluyla etkinliğin, denetimin, şeffaflığın ve verimliliğin artırılması gözardı edilerek, yandaş kişiler ve şirketlerin büyük paralar kazanması sağlanmaktadır. Özel hukuka tabi bu firmalar da, kayıtdışı ekonominin nimetlerinden faydalanarak vergi planlamasını kolaylıkla yapabilmekte ve kamunun zararı iki katına çıkmaktadır. 

     CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun tüm konuşmalarında değindiği “kamu hizmetlerinde taşeronlaşmaya son vereceğiz” sözü sanırım belediyeleri de kapsıyordur. Benim bildiğim kadarıyla, CHP’li birçok belediye kraldan çok kralcı davranarak neredeyse tüm hizmetlerini müteahhitler yoluyla yaptırmaktadır. Taşeronlaşmaya son verme işi sanırım önce CHP’li belediyelerden başlayacaktır.

     Belediye hizmetlerinin özelleştirilmesi konusunda süregelen tartışmalarda oldukça değişik ve karşıt görüşler öne sürülmektedir. Özelleştirmenin yararlı ve sakıncalı yönlerini bu kısa makalede ayrıntılı bir şekilde yazma olanağımız yok. Ancak, şunu kolaylıkla söyleyebilirim ki, temel nitelikli bir kentsel hizmetin özelleştirilmesi ile, kamuya ait bir havayolu şirketinin ya da bir çimento fabrikasının özelleştirilmesi niteliksel olarak çok farklıdır. Özel sektöre ihale edilen bir belediye hizmetinden, yerel yönetim sorumlu olmayı sürdürmekte ve kent halkına karşı olan hizmet yükümlülüklerini saklı tutmaktadır. Diğer özelleştirme şeklinde ise, sorumlu olmayı sürdürmekten söz etmek mümkün değildir.

     Türkiye’deki belediye hizmetlerinin taşeronlaştırılması konusunu genel olarak değerlendirdiğimizde, sistem çok kötü kullanılmakta ve kamu kaynakları çarçur edilmekte ya da yandaşların cebine aktarılmaktadır. Elbette, doğru işler yapan ve dürüst çalışan belediyelerimizi ayrı tutuyoruz.