Ahmet AKIN – Yeminli Mali Müşavir
Türkiye’de yaşanan kentleşme süreci içinde bir yandan kentlerin ölçeği, diğer yandan
kentlerin biçimini belirleyen süreçler değişmiştir. Hızlı kentleşme süreci ile birlikte
kentlerin gelişme özelliklerindeki değişmeler sonucunda, özellikle 1980’li yıllardan
başlayarak belediyelerimizin gündemine büyük çaplı projelerin gelmeye başladığı
görülmektedir.
Kentsel gelişme, büyük projelerle gerçekleşme eğilimi göstermektedir. Artık, büyük
kentlerimiz, tek tek binaların eklenmesiyle büyüyen bir yapıdan çıkarak, geniş
parçalar şeklinde büyüyen bir yapıya kavuşmuştur.
Hızla büyüyen kentlerimizde kaynak sağlama sorunuyla karşılaşan belediyeler,
kentsel ranttan daha etkin yararlanabilmenin başlıca yolunun, büyük projeler
geliştirilmesi ve uygulamasından geçtiğini geç de olsa anlamış görünüyorlar.
Kentsel gelişmenin böylesine ön plana çıktığı bir bağlamda, proje yönetimine ve
finansal kaynaklarına duyulan gereksinime daha da yakından bakılması zorunlu
olmaktadır.
Proje olgusunun çok geniş bir yelpazeye yayılmış olması ile birlikte, projelerin
genelde sahip olduğu ortak özellikler değişmemektedir:
*Her projenin belirli hedefleri vardır ve bu hedefler doğrultusunda bir sonuca ya da
çıktılara ulaşmayı amaçlamalıdır.
*Her projenin bir finansman planı ve ayrı bir bütçesi olmalıdır. Ankara Büyükşehir
Belediyesi’nin metro inşaatında olduğu gibi, finansman planlaması doğru yapılmayan
proje önemli maliyet artışına ve gecikmeye neden olmuştur.
*Finansman sorununu aşabilmek için genellikle yüklenici firmanın önerdiği kredi
olanaklarına dayanan belediyeler, sonuçta kendi tasarladıkları projeden çok,
yükleniciler tarafından geliştirilen projeleri uygulamak durumunda kalmaktadırlar.
*Her proje kendine özgüdür. Aynı konulu projeler söz konusu olduğunda bile her
proje, kendine ait özellikler taşıyan, birçok yönüyle diğerlerinden ayrılan, benzersiz
projeler olacaktır.
*Büyük projeler, kentin gelişme dinamiklerini önemli ölçüde etkileyeceği gibi, kentsel
rantların dağılımında ve paylaşımında da değişiklikler yaratacaktır.

*Kuşkusuz, projenin boyutları ve önemi büyüdükçe, ortaya çıkan sorunlar da
farklılaşmakta ve karmaşıklaşmaktadır. Büyük projelerin önemli toplumsal sonuçlar
doğurması nedeniyle, bunların siyasal açıdan anlamları da yüksek olmaktadır.
TOKİ’nin projelerinin, hızlı tren, metro, tüp geçit, köprüler, barajlar ve oto yollar
yapımının siyasal iktidara puan kazandırdığı yadsınamaz bir gerçektir. Büyük
projeler ve yatırımlar kararsız seçmenlerin oyunu etkilemektedir. Vatandaş bu işlerin
borç ya da kredi boyutuyla ilgilenmemektedir. Kendi yaşam kalitesinin yükselmesi
vatandaşı ilgilendirmektedir. Belediyelerin ve kamunun yüksek borç tutarlarını
kimse konuşmamaktadır. Osman Gazi Köprüsü, Marmaray ve 3. Köprüde
olduğu gibi. Halk, devlet ya da belediyeler borçlandı, onlar ödesin anlayışı
içindedir. Borçlanarak yaratılmaya çalışılan refah anlayışından çoğunluk
hoşnut görünmektedir.
*Toplumsal haklılığı kurulamayan, siyasal gerilimler doğuran projelerin başarı şansı
azalmaktadır.
Öte yandan, sağlıklı bir şekilde projelendirilmemiş, ihale sürecinde etkinlik ve
şeffaflık sağlanamamış, yeterli denetleme ve değerlendirme mekanizmaları
kurulamamış, proje yönetimi için gerekli düzenlemeler yapılamamış, bağımsız
finansmanı sağlanamamış projelerden, hedeflenen ve arzulanan sonuçlar elde
edilmemektedir. Sonuçta, hem siyasal ve toplumsal maliyeti ağır proje
başarısızlıkları yaşanmakta, hem de büyük ölçüde kaynak savurganlığı ortaya
çıkmaktadır.
Biraz da tebessüm:
Temel gazetedeki iş ilanı üzerine gelmiş ve sırası gelince görüşmeye girmiş. İş
ilanında üniversite mezunu, iyi Fransızca konuşan, pazarlama konusunda tecrübeli
bir yönetici arandığı yazıyormuş.
"Hoş geldiniz, hemen başlayalım. Hangi üniversite mezunusunuz?"
"Üniversite mezunu değilim."
"Öyle mi? O zaman yabancı dilinize güveniyor olmalısınız."
"Yabancı dil bilmem."
"Demek bilmiyorsunuz. O zaman tecrübenize güvenerek geldiniz."
"Pazarlama konusundan anlamam."
"O zaman niye geldiniz canım kardeşim ?"
"Bu işte bana güvenmeyin. Onu demeye geldim."