Ahmet Akın – Yeminli Mali Müşavir

Türkiye’de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler dar mükellef olarak tanımlanmakta ve bunların sadece Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar vergiye tabi tutulmaktadır. Bununla beraber Gelir Vergisi Kanununun 3. maddesindeki şartları taşıyan gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden Tam Mükellef olarak vergilendirilir.

Bunlar; Türkiye’de yerleşmiş olanlar ile resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye’de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşlarıdır. (Bu gibilerden, bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısıyla Gelir Vergisi’ne veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş bulunanlar, mezkur kazanç ve iratları üzerinden ayrıca vergilendirilmezler.)

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 4. Maddesinde yerleşme hükümlerini düzenlenmektedir. Bu hükümler göre aşağıdaki yazılı kimseler Türkiye’de yerleşmiş sayılır:

1) İkametgahı Türkiye’de bulunanlar. 

2) Bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar (Geçici ayrılmalar Türkiye’de oturma süresini kesmez.)

Aşağıda yazılı yabancılar memlekette altı aydan fazla kalsalar dahi, Türkiye’de yerleşmiş sayılmazlar:

1. Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye’ye gelen iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimselerle tahsil veya tedavi veya istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler;

2. Tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerle Türkiye’de alıkonulmuş veya kalmış olanlar.

Ticari kazançlarda; kazanç sahibinin Türkiye’de işyerinin olması veya daimi temsilci bulundurması ve kazancın bu yerlerde veya bu temsilciler vasıtasıyla sağlanması gerekir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 86. Maddesi hükümlerine göre, dar mükellefiyette vergiye tabi gelir sadece: 
a) Tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile kurumlardan elde edilen kar paylarından, 
b) Diğer kazanç ve iratlardan, 
c) Yukarıda sayılan kazanç ve iratların birkaçı veya tamamından, 
İbaret ise. 
diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de yukarıda belirtilen gelirler beyannameye dahil edilmez

Dar mükellef gerçek kişilerin vergilendirilmesinde; çifte vergilendirme anlaşmalarındaki esaslar dikkate alınmalıdır. Bu noktada www.gib.gov.tr adresinde taraf ülkelerle yapılan anlaşmalar, Türkçe metinli düzenlemeler, Genel Tebliğler ve Özelgeler de belirtilen usul ve esaslar vergilendirmede önem arz etmektedir.

Gelir unsurları da dikkate alınarak vergilendirme yetkisi mukim ülkeye mi yoksa gelirin elde edildiği kaynak ülke tarafından vergilendirileceği yapılan çifte vergilendirme anlaşmalarında düzenlenmektedir.

Sonuç olarak, ikametgahı Türkiye’de bulunmayan ve bir takvim yılı içinde devamlı olarak Türkiye’de altı aydan fazla oturmayan dar mükellef gerçek kişiler sadece Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlardan dolayı vergilendirilirler.

ahmetakinmersin@gmail.com

www.ahmetakin.com.tr